Sytuacja gospodarcza i społeczna na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym i jej wpływ na ubezpieczenia brackie

Ubezpieczenia brackie funkcjonujące na Górnym Śląsku były najstarszymi historycznie (pojawiły się już w XV wieku, a okrzepły w XIX wieku wraz z rozwojem górnictwa węgla kamiennego) i jedynymi w Polsce zawodowymi ubezpieczeniami robotników, które gwarantowały zabezpieczenie nie tylko dla górnika, ale także dla jego rodziny w razie wystąpienia niekorzystnego zdarzenia losowego. Prawidłowe funkcjonowanie ubezpieczenia brackiego było uzależnione od tempa rozwoju przemysłu węglowego (stanu koniunktury) i od systematycznego przyrostu liczby zatrudnionych robotników w tym przemyśle. Sytuacja finansowa ubezpieczenia brackiego zależała natomiast od bieżącego stanu koniunktury, który determinował dochody przedsiębiorców oraz robotników, dlatego też górnośląscy przedsiębiorcy byli zainteresowani utrzymaniem dobrej koniunktury, bo tylko wówczas relatywnie malały ich zobowiązania wobec ubezpieczenia brackiego. Wraz z narodzinami niepodległego państwa polskiego pojawił się problem roli i miejsca ubezpieczenia brackiego w systemie ogólnych ubezpieczeń, a także stosunku górnośląskich górników oraz pracodawców do działań władz centralnych zmierzających do ujednolicenia ubezpieczeń społecznych. W pracy wyraźnie określono zakres badań i granice terytorialne: Górny Śląsk oraz ramy chronologiczne: 1918-1939. Pod nazwą Górny Śląsk rozumie się tę jego część, która po plebiscycie w marcu 1921 roku przypadła Polsce i weszła w skład województwa śląskiego. Z powyższej analizy wyłączono Śląsk Cieszyński, który wchodził także w skład województwa śląskiego, ale różnił się pod względem społeczno-gospodarczym i prawnym. Praca dotyczy okresu międzywojennego, czyli w przypadku Górnego Śląska od czerwca 1922 roku do września 1939 roku. Jednak poszukując genezy ubezpieczeń społecznych, w tym ubezpieczenia brackiego, trzeba było cofnąć się do okresów wcześniejszych i zapoznać się z powstałymi wówczas teoriami oraz praktycznymi rozwiązaniami kwestii społecznych. Przyjęto następującą tezę badawczą: rozwój ubezpieczeń społecznych w pierwszej połowie XX wieku jest powiązany z rozwojem gospodarki rynkowej i ze wzrostem ekonomicznych oraz prawnych kompetencji państwa.