Jak uczyć dzieci z autyzmem czytania umysłu (wersja bez klocków Emocje)

Teoria umysłu (proces czytania w umyśle) to intuicyjna zdolność do rozumienia własnych i cudzych stanów umysłowych. Dzięki tej umiejętności możemy odczytywać intencje innych ludzi w oparciu o akty ich zachowania lub wypowiedzi. Możemy nie tylko wyrazić proste pragnienia, oczekiwania, sądy i przekonania, ale także skomplikowane zależności pomiędzy stanami mentalnymi różnych osób, np. „ja wiem, że ty wiesz, że ja wiem”. Zdolność do czytania w umyśle jest konieczna, by rozumieć ironię czy humor, metaforę, sarkazm lub kłamstwo – a więc to, co wykracza poza podstawowe znaczenie słów. U prawidłowo rozwijających się dzieci ta umiejętność kształtuje się spontanicznie w trakcie licznych epizodów wzajemnego zaangażowania i kontaktów społecznych, a jej rozwój nie wymaga specjalnej stymulacji. Jednakże dzieci, które nie nabyły jej w sposób naturalny, wymagają zastosowania specjalnych, sformalizowanych metod wspomagania rozwoju.Stwierdzane empirycznie u dzieci z autyzmem deficyty w zakresie rozwoju teorii umysłu stanowiły inspirację dla opracowania metod umożliwiających kształtowanie tej umiejętności. Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników jest właśnie szczególną propozycją programu rozwijającego teorię umysłu. Pierwsze wydanie poradnika „Teaching Children with Autism to Mind-Read. Practical Guide” autorstwa Patrycji Howlin, Simona Barona-Cohena i Julii Hadwin ukazało się w roku 1999 i doczekało się już siedmiu wznowień, co świadczy o dużym zainteresowaniu problematyką stymulacji rozwoju umiejętności mentalizowania, jak i o wielkim zapotrzebowaniu na materiały dydaktyczne. Ta potrzeba jest udziałem rodziców, nauczycieli i terapeutów osób z autyzmem na całym świecie. Podejmując próbę jego zaspokojenia prezentujemy polskie wydanie poradnika, które może stanowić przydatne narzędzie w pracy psychologów, pedagogów, logopedów oraz wszystkich opiekunów osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Poradnik stanowi opis programu terapeutycznego stymulującego rozwój teorii umysłu u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu i jest skuteczną metodą pomocy w zakresie doskonalenia społecznych i komunikacyjnych umiejętności. Program jest przeznaczony dla dzieci od 4 do 13 lat o kompetencji komunikacyjnej na poziomie piątego roku życia, ale także może być wykorzystany niezależnie od wieku rozwojowego i poziomu rozwoju językowego osób uczestniczących w treningu.Program proponuje zadania dotyczące trzech obszarów funkcjonowania:1. Emocji – zawiera zadania umożliwiające rozumienie emocji innych ludzi: rozpoznawanie ekspresji twarzy w oparciu o schematyczne rysunki i fotografie, identyfikowanie podstawowych emocji mających swoje źródło w sytuacji, pragnieniach i przekonaniach.2. Stanów wiedzy – proponuje zadania rozwijające proste i złożone percepcyjne przyjmowanie perspektywy innej osoby, pozwalające zrozumieć, iż „obserwacja jest podstawą wiedzy”, uczące przewidywania zachowania człowieka na podstawie jego prawdziwych i fałszywych przekonań.3. Zabawy w udawanie – prezentuje zadania stymulujące rozwój umiejętności zabawy, wychodzące od aktualnego poziomu funkcjonowania dziecka (np. poziom inteligencji sensomotorycznej), a zmierzające do zabawy w udawanie.Ogromną zaletą publikacji jest bogaty zbiór materiałów i konkretnych wskazówek terapeutycznych. Autorzy precyzyjnie opisują sposoby ustalania poziomu wyjściowego dla poszczególnych umiejętności konkretnego dziecka, od którego powinno się zacząć nauczanie, materiały używane na każdym etapie treningu i praktyczne procedury.Praktyczny aspekt poradnika podkreślają także arkusze oceny postępów, dołączone w aneksie, które ułatwiają ewaluację efektywności programu i progres rozwoju trenowanej umiejętności. Doskonała, precyzyjna struktura programu jest przyjazna zarówno dla dziecka, jak i dla nauczyciela, lecz w żaden sposób nie ogranicza inwencji twórczej ani własnych zainteresowań dziecka. Wręcz przeciwnie, Autorzy, darząc Czytelników wielkim zaufaniem, zachęcają do indywidualizacji zadań i materiałów.